Dieta lekkostrawna – podstawowe informacje, porady, produkty i jadłospis na tydzień

Dieta lekkostrawna zaliczana jest do grupy sposobów odżywiania leczniczych. Stosuje się ją w konkretnych sytuacjach zdrowotnych, najczęściej zgodnie z zaleceniami lekarskimi. Ma ona za zadanie odciążyć układ pokarmowy i ograniczyć energię wydatkowaną na procesy trawienne.

Posiłki w diecie lekkostrawnej pokrywają zapotrzebowanie organizmu na mikro- i makroskładniki. Wartość energetyczna oraz ilość składników odżywczych dostarczanych w posiłkach ustalana jest – podobnie jak w przypadku każdego innego zbilansowanego sposobu żywienia – z uwzględnieniem indywidualnego zapotrzebowania danej osoby.

Co to jest dieta lekkostrawna?

Dieta lekkostrawna to sposób odżywiania polegający na komponowaniu menu z produktów nie obciążających układu pokarmowego.Stanowi lekką modyfikację obowiązującej piramidy żywieniowej.W tym przypadku jadłospis tworzy się w oparciu przede wszystkim o dania gotowane, unikając smażenia, składników tłustych oraz trudniej trawionych. Celem jest ułatwienie przemiany materii i wchłaniania składników odżywczych, a w efekcie lepsze odżywienie organizmu.

Zasady diety lekkostrawnej

Prawidłowo zbilansowana dieta lekkostrawna jadłospis opiera na rekomendowanych składnikach. Istotna jest również regularność: zaleca się spożywanie 4-5 posiłków dziennie w równych odstępach czasowych, z czego ostatni nie powinien być konsumowany później niż 2-3 godziny przed snem i nie może składać się z owoców ani słodyczy.

Lekkostrawna dieta wymaga wykluczenia przede wszystkim potraw tłustych, smażonych, przygotowanych z produktów wzdymających. Ostrożność należy zachować w kwestii drażniącego jelita błonnika pokarmowego, którego źródłem są produkty pełnoziarniste, warzywa oraz owoce. Nie oznacza to, oczywiście, że należy zupełnie wykluczyć produkty roślinne, istnieje jednak lista tych mniej i bardziej wskazanych. Dodatkowo eksperci sugerują stosowanie technik zwiększających strawność. Do najważniejszych należy: obieranie ze skórki, krojenie, przecieranie. Warto zaopatrzyć się w mikser lub blender.

Zalecane metody obróbki termicznej nie obciążające układu pokarmowego to przede wszystkim: gotowanie, na parze lub w wodzie, duszenie bez obsmażania oraz beztłuszczowe pieczenie. Smażyć można jedynie sporadycznie, wykorzystując do tego celu dobrą patelnię ceramiczną lub grillową i nie dodając tłuszczu.

Ważny jest sposób jedzenia: prawidłowe przeżuwanie pokarmu i nie popijanie posiłku. Poszczególne dania spożywane powinny być w dniu przyrządzenia. Unikać należy ostrych przypraw, alkoholu i słodkości, a między posiłkami wypijać 1,5 litra płynów, najlepiej wody lub neutralnych, niezbyt mocnych herbat.

Wartość energetyczną diety oraz ilość składników odżywczych ustala się indywidualnie. Można jednak przyjąć, że menu osoby dorosłej powinno być skomponowane w taki sposób, aby 50-65% dostarczanej energii pochodziło z węglowodanów, 12% z białka, a maksymalnie 30% z tłuszczów dobrej jakości. Dobowa ilość dostarczanego błonnika przy takich proporcjach szacowana jest na 20-25 g. Oczywiście, wartości te zmieniają się w zależności od schorzenia, któremu towarzyszy dieta. W konkretnych sytuacjach mocno ograniczany może być błonnik, ale także tłuszcze, sód czy związki pobudzające wydzielanie soku żołądkowego.

Dieta lekkostrawna: kiedy stosować, a kiedy nie jest zalecana?

Dieta stworzona w oparciu o jedzenie lekkostrawne może być zastosowana u każdego, choć nie we wszystkich sytuacjach dopuszczalny jest każdy wariant. Głównym zaleceniem do wprowadzenia takiego sposobu odżywiania są choroby wrzodowe oraz stany zapalne błony śluzowej żołądka i jelit. Zmianę taką sugeruje się również w okresie rekonwalescencji pooperacyjnej, podczas chemio- i radioterapii oraz u osób starszych i chorych leżących. Lekkostrawne jedzenie towarzyszyć może także osobom w chorobach infekcyjnych, zatruciach i zakażeniach rotawirusami.

Specjaliści podkreślają, że z diety lekkostrawnej skorzystać mogą osoby zdrowe, którym towarzyszą stany zmęczenia lub które odczuwają dyskomfort trawienny, na przykład nawracające wzdęcia.

Dieta lekkostrawna może występować w kilku wariantach. Do najważniejszych zalicza się:

• dietę lekkostrawną, ograniczającą tłuszcz i błonnik – polecaną zwłaszcza w chorobach dróg żółciowych i trzustki,
• dietę lekkostrawną bogatą w białko – sprzyjającą zmagającym się z chorobami wątroby i nadczynnością tarczycy oraz osobom w trakcie chemioterapii lub pooperacyjnej rekonwalescencji,
• dietę lekkostrawną bogatą w białko i ograniczającą tłuszcz – rekomendowaną w przypadku resekcji żołądka lub nadmiernym otłuszczeniu wątroby,
• dietę lekkostrawną bogatą w białko, a ograniczającą tłuszcz i błonnik – przy zespołach upośledzenia trawienia i wchłaniania,
• dietę lekkostrawną niskobiałkową – przy niewydolności wątroby i nerek,
• dietę lekkostrawną ograniczającą substancje zwiększające wydzielanie soku żołądkowego – w przypadku chorób wrzodowych żołądka i dwunastnicy czy nieżytu żołądka i jelit.

Odpowiedni model, zwłaszcza w przypadku poważniejszych schorzeń, należy wybrać po konsultacji z lekarzem i dietetykiem.

Co jeść? Dieta lekkostrawna i wskazane produkty

Lekkostrawne jedzenie nie oznacza na szczęście skazywania się na pozbawione smaku papki. Posiłki lekkostrawne mogą zaskoczyć smakiem, często równie ciekawym jak w przypadku menu bez ograniczeń. Kluczem do sukcesu jest stosowanie ziół, dozwolonych przyprawy i marynat.

Najważniejsze lekkostrawne produkty to przede wszystkim:

• chude mięso (wołowina, cielęcina, królik, kurczak, indyk) oraz ryby,
• drobnoziarniste kasze (kasza jaglana, manna, krakowska, jęczmienna),
• płatki owsiane,
• ryż: biały, jaśminowy, basmati,
• białe pieczywo,
• jogurty, kefiry i maślanki,
• jajka na miękko,
• chudy twaróg,
• pieczone i gotowane warzywa, przede wszystkim: marchewka, buraki, cukinia, dynia, sałata, ziemniaki, szpinak, młoda fasolka szparagowa,
  
• miękkie owoce bez skórek i pestek,
• masło, oliwa, oleje: lniany i kukurydziany,
• soki owocowe i warzywne bez dodatku cukru,
• musy owocowe i kisiele.

Dokładne menu uzależnione jest od indywidualnej tolerancji. Niektóre osoby bez kłopotów spożywają mleko, a inne muszą z niego zrezygnować. Na pytanie, czy banan jest lekkostrawny, odpowiedź brzmi twierdząco, jednak nie oznacza to, że wszyscy będą mogli go włączyć do jadłospisu. Generalna zasada głosi, że warzywa i owoce lekkostrawne są wskazane. Złym wyborem natomiast będą te o właściwościach wzdymających (cebula, kapusta, kalafior, ogórki), rośliny strączkowe (groch, fasola, soja) oraz owoce takie jak: gruszki, śliwki, daktyle i czereśnie.

Pamiętać należy również o tym, że nawet najzdrowsza potrawa wzbogacona alkoholem, zawiesistym sosem czy zasmażką nie będzie korzystna dla zdrowia.

Dieta lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczu – najważniejsze wskazówki

Jednym z popularniejszych wariantów diety lekkostrawnej jest wersja nakazująca jednoczesne ograniczenie tłuszczu. Ten sposób odżywiania rekomendowany jest w przypadku chorób wątroby, trzustki, w sytuacji przewlekłego zapalenia i kamicy pęcherzyka żółciowego oraz dróg żółciowych, a także w okresie zaostrzenia objawów wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. W przypadku tych dolegliwości upośledzone jest trawienie i wchłanianie lipidów, stąd też konieczność ich innego zbilansowania.
Podstawą nadal są produkty lekkostrawne, a modyfikacja polega na ograniczeniu tych, stanowiących źródło tłuszczów zwierzęcych i cholesterolu. Łączna zawartość tłuszczu, zarówno roślinnego, jak i zwierzęcego, powinna wynosić 30 – 50 gramów na dobę. W tej wartości zawiera się już tłuszcz obecny w mięsie, mleku, jajach oraz dodawany do potraw.

Ponad połowę dziennego zapotrzebowania na tłuszcz pokrywać powinny produkty białkowe. Około 20 – 30 gramów zapewnią: olej słonecznikowy, kukurydziany, z pestek winogron oraz oliwa z oliwek. Całkowicie wykluczony jest smalec, słonina i boczek. W diecie wykorzystać warto natomiast źródła witaminy C korzystnej dla układu immunologicznego i pobudzającej go do wytwarzania przeciwciał zwalczających stany zapalne.

Dieta lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczu jadłospis może opierać na pszennym pieczywie, chudym nabiale oraz miękkich owocach, zwłaszcza bogatych w witaminę C. Na obiad polecana może być lekkostrawna zupa warzywna czy mięsne klopsiki z ziemniakami i duszoną marchewką. Sprawdzi się również ryż z duszonymi warzywami. Lekkostrawna zupa na problemy żołądkowe polecana jest zresztą w każdej z opcji diety łatwostrawnej.

Dieta lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczu i błonnika

W chorobach dróg żółciowych oraz trzustki ogranicza się, oprócz tłuszczu, także błonnik. Jest to składnik, który – dzięki zdolności wiązania wody i pęcznienia w żołądku – może zalegać w przewodzie pokarmowym. W przypadku osób zdrowych efekt ten zapewnia dłuższe uczucie sytości, jednak przy wyżej wymienionych chorobach może nasilać kłopoty. Nie można jednak rezygnować z błonnika całkowicie, stymuluje on bowiem procesy fermentacyjne, rozwój mikroflory bakteryjnej i usprawnia wydalanie zbędnych produktów przemiany materii.

Bardzo cenne może okazać się stosowanie technik kulinarnych i dokonywanie wyborów zakupowych pod kątem przyswajalności błonnika. Najlepiej sięgać po młode i delikatne warzywa oraz owoce. Te dojrzalsze należy obierać ze skórki. Alternatywą są samodzielnie przygotowane soki. W przypadku produktów zbożowych godne polecenia są te o średnim stopniu przemiału.

Ilość błonnika w żywności zmniejszyć można również wydłużając czas gotowania, rozdrabniając i przecierając.

Dieta lekkostrawna bez mięsa

Lista produktów polecanych na obiad lekkostrawny lub każdy inny posiłek w ciągu dnia obejmuje między innymi kilka rodzajów mięsa. Rekomendowane są przede wszystkim: kurczak, indyk, wołowina i cielęcina, królik, a także ryby. Istnieje jednak spora grupa osób zainteresowanych wegetariańskimi odmianami diet. Często wykorzystywane jako zamienniki rośliny strączkowe nie są w tym przypadku dobrym wyborem ze względu na swoje właściwości wzdymające. Sprawdzą się natomiast produkty z nich wytworzone.

Dobrym zamiennikiem mięsa w diecie lekkostrawnej jest tofu naturalne oraz tempeh naturalny. Uwagę warto zwrócić także na mało jeszcze popularny, ale dostępny w dobrze zaopatrzonych supermarketach produkt o nazwie yuba. To suszone białko mleka sojowego, właściwie nie zawierające tłuszczu. Jest produktem węglowodanowym, a pod względem zawartości białka dorównuje mięsu kurczaka. Orzechową w smaku yubę wykorzystywać można na surowo po uprzednim nawodnieniu, lub poddawać obróbce termicznej.

Dieta lekkostrawna bez nabiału i laktozy?

Kolejnym wariantem jest dieta lekkostrawna bez laktozy. Stosowana jest ona u osób zmagających się z nietolerancją tego składnika i wymaga całkowitej rezygnacji z produktów zawierających cukier mleczny. Niektóre osoby mogą jednak spożywać fermentowane produkty, takie jak kefir czy jogurt. Często sprawdzają się również sery twarde dojrzewające, gdyż laktoza występuje w nich w ilościach śladowych.

Dieta lekkostrawna bez laktozy wymaga stosowania specjalnych wersji mleka i produktów mlecznych pozbawionych problematycznego składnika lub zastępowania ich roślinnymi odpowiednikami.

Jak jeść zdrowo w ciągu całego dnia? Dieta lekkostrawna do pracy

Czy dieta lekkostrawna do pracy jest wykonalnym pomysłem? Co na dietę lekkostrawną zapakować do biurowej śniadaniówki? Jak sprawdzić, co jest lekkostrawne spośród szybkich przekąsek?

Grzechem głównym jest omijanie posiłków lub – przeciwnie – zajadanie stresu i zastępowanie zdrowych posiłków słodyczami lub fast foodami. Zapanować nad tym można dość łatwo, wykorzystując technikę wcześniejszego planowania oraz przygotowywania poszczególnych posiłków w formie poręcznych pudełek.

Dieta lekkostrawna. Czy można schudnąć stosując jej zasady?

Często pojawia się pytanie w kontekście sposobu odżywiania, jakim jest dieta lekkostrawna, czy można schudnąć, stosując te zasady? Mimo że jedząc w zgodzie z nimi zyskać można wiele, nie jest to dieta stricte odchudzająca. Co prawda, wykluczone są produkty słodkie i tłuste, niezdrowe i wysoko przetworzone, jednak standardowo kaloryczność dobiera się do potrzeb pacjenta bez uwzględnienia redukcji.

Dieta lekkostrawna: jadłospis na tydzień

Skomponowanie diety lekkostrawnej na cały tydzień, także z uwzględnieniem czasu poświęconego na pracę, nie jest wcale zadaniem skomplikowanym. Poniżej znajduje się przykładowe menu, które to udowadnia.

Dzień 1 diety lekkostrawnej:

Śniadanie: bułka pszenna, 1 łyżeczka masła, 1 jajko na miękko lub chudy twaróg lub polędwica z indyka,

II śniadanie: jabłko pieczone lub koktajl z malinami,

Obiad: ziemniaki gotowane, pulpety drobiowe, gotowana marchewka,

Podwieczorek: jogurt naturalny,

Kolacja: zupa-krem z cukinii.

Dzień 2 diety lekkostrawnej:

Śniadanie: płatki jaglane z bananami, malinami lub borówką amerykańską albo gotowana na mleku kasza jęczmienna z musem truskawkowym,

II śniadanie: mus dyniowy,

Obiad: ugotowany ryż z gotowaną piersią indyczą i marchewką,

Podwieczorek: twarożek z jogurtem naturalnym i odrobiną miodu,

Kolacja: zupa jarzynowa.

Dzień 3 diety lekkostrawnej:

Śniadanie: 2 kromki chleba z 2 plastrami dobrej jakościowo wędliny drobiowej, sałatą i pomidorem bez skórki,

II śniadanie: 2 brzoskwinie bez skórki,

Obiad: indyk pieczony z cukinią, z dodatkiem oliwy z oliwek,

Podwieczorek: kisiel mleczny z sokiem owocowym,

Kolacja: pierogi leniwe z masłem oraz mus morelowy.

Dieta lekkostrawna – dzień 4:

Śniadanie: wafle ryżowe posmarowane białym serem i dżemem,

II śniadanie: pieczone jabłko,

Obiad: zupa-krem z warzyw pieczonych z pulpecikami drobiowymi,

Podwieczorek: serek homogenizowany z bananem i jabłkiem,

Kolacja: kuskus z jajkiem na miękko, natką pietruszki i pomidorem bez skórki.

Dieta lekkostrawna – dzień 5:

Śniadanie: twarożek wiejski z ulubionymi ziołami, bułka pszenna,

II śniadanie: galaretka owocowa,

Obiad: gulasz drobiowy z papryką, cebulą, koncentratem pomidorowym i kaszą jaglaną,

Podwieczorek: koktajl z przetartymi owocami,

Kolacja: krem z dyni i pieczonej pietruszki.

Dieta lekkostrawna – dzień 6:

Śniadanie: 2 kromki chleba pszennego, 2 plasterki gotowanej piersi indyka, plasterki pieczonego buraczka,

II śniadanie: jogurt naturalny z musem owocowym,

Obiad: pstrąg pieczony z tymiankiem, gotowany ziemniak, marchewka gotowana z groszkiem,

Podwieczorek: kasza manna gotowana na chudym mleku z dodatkiem domowego soku z malin,

Kolacja: jajecznica smażona na parze z pomidorami.

Dzień 7 diety lekkostrawnej:

Śniadanie: twarożek półtłusty z musem malinowym,

II śniadanie: 2-3 jajka na miękko oraz ugotowana młoda fasolka szparagowa,

Obiad: spaghetti z sosem pomidorowym,

Podwieczorek: koktajl z maślanki i dojrzałego banana,

Kolacja: zupa-krem jarzynowa.

Czego nie powinno się jeść w trakcie diety lekkostrawnej?

Jak pokazują opisane wyżej zasady oraz przykładowy jadłospis, dieta lekkostrawna eliminuje niektóre składniki. Zabronione są wszelkie tłuste produkty: smalec, tłuste wędliny, podroby, mięso wieprzowe, gęsina, łosoś oraz kaczka. Na czarną listę trafiają również produkty wędzone, sery pleśniowe i topione oraz tłuste desery.

Jak wspomniano już wyżej, nadmiar błonnika nie jest korzystny, stąd też sugeruje się powstrzymanie od produktów wysokobłonnikowych, pieczywa pełnoziarnistego, grubych makaronów i kasz. Niezalecane są niektóre warzywa, głównie strączkowe oraz kapusta, cebula, czosnek i wszelkie ostre przyprawy. Z dietą lekkostrawną nie współgrają orzechy, pestki i nasiona oraz używki: mocna kawa, herbata, alkohol.

Dieta lekkostrawna w ciąży

Dieta lekkostrawna w ciąży jest stosowana na wyraźne zalecenie lekarskie, szczególnie jeśli przyszła mama uskarża się na zgagę, wzdęcia lub biegunki. Nie można realizować tego procesu na własną rękę, łatwo bowiem popełnić błędy w bilansowaniu jadłospisu. Dieta ciężarnej powinna natomiast być różnorodna i dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Stosowana pod okiem lekarza lub dietetyka dieta lekkostrawna w ciąży jest bezpieczna, jednak nie powinna być długotrwała.

Dieta lekkostrawna dla dzieci

Dieta lekkostrawna dla dzieci jest zalecana podczas choroby i w okresie rekonwalescencji, jak również w przypadku wystąpienia zaburzeń ze strony układu pokarmowego.

Podstawową regułą, podobnie jak w przypadku komponowania menu dla dorosłych, jest rezygnacja z produktów ciężkostrawnych, przetworzonych, tłustych, smażonych oraz wzdymających. Najlepszym wyborem są potrawy świeże, oparte na chudym mięsie, dozwolonych warzywach i owocach oraz chudych produktach mlecznych. Dieta łatwostrawna to dobry sposób na wypracowanie u dziecka zdrowych nawyków żywieniowych.